Of zeg ik beter Inter tenebras? Dit kleine bloemetje licht wel heel mooi op in de duisternis. En als je dan ook nog weet dat ze luistert naar de naam schildersverdriet…
Hieronder meer oplichtend moois: gefotografeerd in de Plantentuin van de Universiteit in Gent.
De nieuwe blaadjes ontluiken. Ik vind het altijd fascinerend om te zien: al dat gefriemel en gevouw. Iets wat in volle wasdom een groot en imposant blad is kan er in het voorjaar zo fragiel en hulpeloos uitzien. De eerste vijgeblaadjes grijpen als kleine handjes naar het licht (en de eerste vijgjes zitten ook al in de startblokken). Het ontrollende blad van de Japanse regenboogvaren is zo klein en friemelig. Het heeft wel iets van een kleine octopus. Je kunt bijna niet geloven dat dit later het brede indrukwekkende blad wordt, in grijspaarse metaalachtige kleuren, zoals we van hem kennen. En de Acer shirasawanum ‘Aureum’ doet het goed. Veel nieuw blad en groeikrachtige scheuten, laten we hopen dat het doorzet.
Ook het Japanse keizereikje is goed vertrokken. Zijn ontluikende blaadjes hadden het vorige week al gehaald tot foto van de week. De roze tint van het jonge blad begint langzaam plaats te maken voor groen. Ik besproei hem nu regelmatig met wat groene zeep en spiritus opgelost in water om spint te voorkomen. Daar had hij vorig jaar zo’n last van dat ik het nu vóór probeer te zijn.
De Augurkenstruik (Decaisnea fargesii) laat het dit jaar echter wat afweten. Afgelopen najaar had ik al het gevoel dat zijn blad snel afviel. Er is dit jaar veel dood hout met hier en daar gelukkig nog wel wat nieuwe scheuten. Ik ga hem een flinke snoeibeurt geven en zijn voeten vrij maken van al dat welig tierende Hondsdraf. Misschien dat hij dan weer wat meer lucht krijgt.
Ietsje verderop staat de krulhazelaar. Deze wordt gestaag ieder jaar groter. Zijn stam is al een flinke knoestige krul, maar zijn blaadjes ontkrullen ieder jaar opnieuw. De jonge blaadjes van de Japanse Honingboom zitten netjes in twee gevouwen op een rij en maken zich klaar om hun benen te strekken.
Ja geef mij maar gewoon de bladverliezende leden van het plantenrijk, dat gevouw en gefrommel ieder jaar is niet te missen.
Ik dacht dat ik goed op weg was in de tuin, maar de regen van de afgelopen periode heeft aan dat idee resoluut een einde gemaakt. Alles, maar dan ook werkelijk alles knalt de grond uit. Paardenbloemen, veldzuring, kleine veldkers, hondsdraf, paardenstaarten… en gras, veel gras. Waar ooit een paadje was naar de composthoop staat nu een bed van hondsdraf in innige verstrengeling met lievevrouwebedstro, wolfsmelk en gras.
De voorjaarsopruiming is daarmee verworden tot onkruid ruimen en hier en daar nog voorzichtig de oude bloemstengels tussen de dikke pollen nieuw blad uit peuteren. Enig voordeel is, het ziet er wel lekker vol en groen uit. En toch stilletjes aan is er ook al wel wat kleur te zien. Zo is er de Judaspenning, als één van de eersten in bloei toont hij al enkele weken zijn paarse bloemen. De paasbloem vergezelt hem sinds kort en ook de donkere geranium phaeum ‘Mourning Widow’ doet een duit in het zakje.
Dit jaar is ook voor het eerst het Longkruid in bloei te zien. Vorig jaar kreeg ik hem via een plantenruil. Ik weet niet precies welke variëteit het is, maar het gevlekte blad en de verkleurende bloempjes zijn een welkome aanwinst voor in de schaduw.
Op een steenworp afstand, ook in de schaduw, staat een witte helmbloem (vermoedelijk Corydalis ochroleuca). Ik ben extra blij dat deze het goed naar z’n zin heeft, want vele variëteiten (vooral van Corydalis flexuosa) zijn hem al voorgegaan, maar zelden werd het een succes. Sinds vorig jaar heb ik wel nog een blauw bloeiende Corydalis elata die het goed lijkt te doen. Ik houd hem nauwlettend in het oog.
Ik moet eerlijk bekennen, tijdens het onkruid trekken zakt me af en toe wel de moed in de schoenen. Met een volle kruiwagen op weg naar de composthoop wordt ik danig afgeleid door het onkruid elders in de tuin. Ik moet me inhouden om niet overal tegelijk bezig te zijn. Maar als ik dan toch na een uur zwaar ploeteren met de spitvork even omhoog kijk en de bloesem van de kriekenboom straalt me tegenmoet tegen een strak blauwe hemel, dan denk ik “het komt wel goed”.
Al enkele weken wordt er druk gebouwd in de tuin. Een ekster heeft onze berk uitgekozen als zijn nestplaats voor het komende seizoen. Erg vroeg lijkt me want eind feb. was hij al bezig, maar misschien is dat wel normaal. Aan de grootte van het bouwsel te zien was het wellicht gewoon nodig :).
Het begon als een “semi-normaal” nest, gewoon wat takjes die van her en der werden aangevlogen en zorgvuldig in een vork van de boom werden neergelegd. Maar gaandeweg werd het een vermakelijk schouwspel. Stel je voor: de ekster zit naast zijn nest en grijpt willekeurig rondom hem naar dunne twijgen die nog aan de boom hangen. Daarna volgt een trekken en sleuren totdat de twijg loslaat. Het ging er soms zo wild aan toe dat de ekster bijna van zijn tak viel. En als de hardnekkige twijg dan nog niet wilde lossen werd hij gewoon rechtstreeks in het nest ingeweven. Dat zal wat worden straks als de boom begint uit te lopen.
Langzamerhand werd het ook een serieus bouwwerk. Het leek wel of er een soort overkapping op kwam. Na wat opzoekwerk las ik dat een eksternest inderdaad van boven overdekt wordt als bescherming van de jongen tegen predatoren. Wellicht dat de luifel ook wat extra bescherming gaf bij de naderende regenbui die volgde. De lucht kleurde helemaal zwart en met de opkomende wind vreesde ik dat het nest snel op de grond zou liggen. Maar de ekster had het nest zowaar aan de juiste windzijde van de vork gemaakt. Noem het maar instinct … of gewoon simpelweg geluk.
De regen valt inmiddels met bakken uit de hemel en er zijn al twee kleine winterprikjes met nachtvorst geweest, waardoor sommige vorstgevoelige planten tot een slappe moes zijn ingezakt. Zo goed als alle bladeren zijn nu gevallen, waar een blik in mijn foto archief van een maand of wat geleden nog een tuin onthult in volle herfstkleuren. De kleuren waren dit jaar wel heel bijzonder en anders dan andere jaren.
Vooral de kriek had dit jaar eens duidelijk zin in iets anders. Waar hij normaal al in sep. of soms zelfs in aug. zijn blad zonder blikken of blozen laat vallen hield hij het dit jaar tot begin nov. vol en wel in een prachtige mooie caramelkleur, waarvan ik niet eens wist dat de kriekenboom het in zich had. De berk (op de achtergrond te zien) bleef dan weer heel lang groen, terwijl normaal zijn vibrerende geel toch altijd steevast aanwezig is. Vibrerend geel was er wel bij de honingboom. Zijn afgevallen blad maakte van ons cirkelvormige tegelpleintje zelfs een flitsend mozaïek.
De Pruikenboom deed het dit jaar wat rustiger. Normaal heeft hij een flinke rode blos, maar nu bleef het bij een wat bescheiden bruin-bordeaux, met af en toe een ondeugende uitschieter. Ook het rood bij de Acer japonicum ‘Aconitifolium’ liet lang op zich wachten. Hij startte in een paarsachtige bordeaux en pas op het laatst toonde hij her en daar zijn knallende rood.
De esdoorn Acer shirasawanum ‘Aureum’ dit deed jaar dan weer buitengewoon goed zijn best en toonde kleuren die ik nog niet eerder bij hem gezien had. In zijn vroege jaren, toen hij nog in een houten ton stond, kleurde hij in de herfst vaak vlammend goudgeel. 
Sinds hij in de volle grond staat zijn de herfstkleuren minder spectaculair, maar dit keer ging het onverwacht richting oranje, rood en zelfs een tikje paars. Merkwaardig ook hoe het soms binnen de plant sterk kan verschillen.
Wat opzoekwerk op internet leert mij dat de kleurverandering in het blad vooral in gang wordt gezet door de langere nachten (simpelweg de kalender dus). Andere factoren zoals de temperatuur, zonlicht, vochtigheid en voeding zijn vooral van invloed op de intensiteit van de kleuren. Leuk om te weten ook: de gele herfstkleuren zijn het hele jaar door al aanwezig in het blad. Ze worden alleen in het najaar pas zichtbaar omdat de aanmaak van chlorofyl (bladgroen) dan stagneert. De groene kleur verdwijnt en het gele pigment wordt zichtbaar. De rode pigmenten worden vooral in de herfst geproduceerd onder invloed van fel licht en veel suikers. Als je er wat meer over wil lezen kijk dan hier.
Geen idee wat er dit najaar precies voor heeft gezorgd dat sommige planten een extra kleurtje verkozen, terwijl juist anderen het wat kalmpjes aan deden. Het blijft een wonderlijk samenspel van omstandigheden en dat is dan wel weer precies zoals je het verwacht van de natuur.
De Japanse Honingboom staat er fantastisch bij. “Onze boom” wordt hij al liefdevol genoemd, omdat hij na de berk de grootste is en … zelf geplant. Het is aandoenlijk om de foto’s terug te zien van toen hij net geplant was. Een ijle bonenstaak, een stammetje als een bezemsteel, met de eerste drie takken die nog recht omhoog stonden. 
Hij werd zonder kluit geleverd, met “kale wortels” en ik weet nog dat ik die armetierige wortels zag en dacht: als dat maar goed gaat. Nu is hij zowat even hoog als breed, een prachtig takkengestel en om het andere jaar geeft hij ons voorzichtig wat eerste crèmewitte bloemen in het najaar.
In de voortuin daarentegen gaat het wat minder goed. Het Japanse Keizereikje werd dit jaar voor de tweede keer op rij overvallen door spint. Ergens midden in de zomer komen er vlekken op het blad, waarna ze uiteindelijk helemaal bruin worden en af vallen. Zodra je het goed en wel in de gaten hebt is het eigenlijk al te laat om er nog iets aan te doen. Het is triestig om te zien, het boompje is nog maar zo klein en op deze manier krijgt hij ook geen kans om te groeien. Wat is dat toch in de voortuin dat het maar steeds niet wil lukken met een boom. Ik heb me voorgenomen volgend jaar iets preventiefs te gaan gebruiken.
En laat ik dan ook maar meteen het andere trieste nieuws brengen: de esdoorn Acer shirasawanum ‘Aureum’ heeft nogmaals een Verticillium aanval gehad. Alsof het nog niet genoeg was, de boom is nu letterlijk gehalveerd. Toch blijf ik stug volhouden met de grond los en luchtig te houden en in de tussentijd koester ik een halve boom.
Voor de rest is het peis en vree in de tuin. Het is ook weer paddestoelentijd. Het is vooral veel rood met witte stippen dit jaar, lekker traditioneel. De moestuin blijft ook ieder jaar verrassen. Wat het vorig jaar goed deed geeft absoluut geen garanties voor dit jaar. Met de bonen was het snel gedaan. De peulen daarentegen gingen als een trein,… zo hard dat de komkommer (die ook tegen hetzelfde klimrek stond) het onderspit moest delven. In augustus heb ik hem dan terug wat ruimte gegeven toen de peulen eruitgingen. En nu hangt er een piepklein komkommertje aan. Ook de courgette doet niet wat ik van hem gewend ben. De bieten zijn dan weer groter dan ooit.
En dit jaar is er ook voor het eerst Ananaskers, ook wel bekend als Incabes. Dit voorjaar bij de kwekerij kocht ik 3 minuscuul kleine plantjes, of beter gezegd drie setjes kiemblaadjes. Ze waren eigenlijk nog te klein voor de verkoop, maar op mijn aandringen kreeg ik ze toch mee. Doe er maar drie zei ik, voor het geval er één het niet redt. Nou, ze hebben het alle drie gered: 2 staan in een pot en 1 in de volle grond en overal hangen die leuke lampionnetjes. Als je erop duwt voel je de bes vanbinnen al zitten. En ze zijn lekker: zoet en zacht. Voor volgend jaar zal ik er één opzij leggen om de zaadjes uit te halen. Voor nu is het nog even genieten van de laatste warme nazomerdagen. Hopelijk nog genoeg zon om de tomaatjes en chilipepers te kleuren.
Voor een echte Indian Summer is het nog iets te vroeg, maar een avondzonnetje doet de kleuren al aardig opgloeien. En… de prairieplanten zijn natuurlijk al wel volop aanwezig. Zo zijn er Rudbeckia’s, Sanguisorba, Sporobolus, Calamagrostis en zelfs een enkele Echinacea pallida. Ja, ik zeg ” zelfs een enkele…”: je moet weten dat ik al jaren moeite doe om Echinacea’s in de tuin te krijgen, of beter gezegd in de tuin te houden. Velen zijn er al de grond in gegaan en even zoveel alweer verdwenen. De Echinacea pallida ‘Hula Dancer’ staat er al zo’n 4 jaar. Bij aanschaf heeft hij gebloeid, 2 jaar geleden nog eens en dit jaar wordt ik weer getrakteerd op een bloem. Het mag dan niet een stormend succes zijn, maar toch ben ik er blij mee.
Wat wel een groot succes is zijn de sieruien. Zo is de Allium ‘Summer Drummer’ een echte blikvanger. Dicht opeengepakte bloemknoppen vormen stevige bollen op hoge stelen. Het mooiste vind ik nog wel dat de stengels dezelfde poederig paarse kleur hebben als de bollen. Ze torenen hoog boven de omliggende planten uit en daardoor vallen ze extra op.
Dat kan niet gezegd worden van de veel lagere, maar oh zo leuke, Allium flavum. Tijdens een wandelingetje in een overvolle tuin ontdekte ik ineens dat ze al lang in bloei stonden. Die waren helemaal aan mijn aandacht ontglipt. Van de springerig gele bloemknopjes die alle kanten op buigen wordt je automatisch vrolijk.
En, al struinend door de tuin, stuitte ik op nog een stekelige bol. Al liet deze zich moeilijk fotograferen. Blij dat hij nog steeds in onze tuin vertoeft.
Stipa’s en tegenlicht horen bij elkaar als Statler en Waldorf. Het onlosmakelijke duo, dat zoveel beter is als ze samen zijn (en zeg nou zelf: de haardos van Waldorf vertoont op z’n minst gelijkenissen). De Stipa’s zijn momenteel weer volop aanwezig, het tegenlicht gelukkig ook. Stipa tenuissima heeft met z’n wollige voorkomen een enorme impact in de tuin. Het is alsof iemand met een blurre borstel wat lichtvlekken heeft geschilderd tussen de andere planten door.
Zijn wolligheid zorgt er ook voor dat hij goed combineert met bloeiende antennes. De akelei bungelt met z’n klokjes tussen het gras, de prikneus (Lychnis coronaria) matcht zijn wolligheid met het sterk behaarde viltige blad en de kuiflavendel vertoont als je goed kijkt zowaar enige gelijkenissen in de kleur.
Reus onder het vedergras is de Stipa gigantea. Ik noem hem wel eens grappend het designergras. Hij spuit zijn sierlijke naalden tot 2 m de hoogte in. Van dichtbij bekeken is het wonderlijk mooi wat moeder natuur daar ontworpen heeft.
De reuzenstipa staat bij mij in een verhoogde plantenbak samen met diverse sieruien, hier op de foto de hoge Allium atropurpureum. De verhoogde plantenbak levert wat drogere grond, tezamen met de zonnige plek is dat de ideale standplaats voor het vedergras.
Het Stipa feest is gelukkig nog maar halverwege. Stipa barbata staat al in de startblokken en wordt nog gevolgd door het diamantgras Stipa Calamagrostis. Schoonheid verzekerd.
